Ga doordacht om met de verlichting

Verlichting is vandaag niet meer weg te denken uit onze woning. Ze is functioneel, brengt sfeer of accentueert. Toch is het frappant dat gezien het belang van de verlichting, zelden iemand tijdig stilstaat bij een goed verlichtingsplan.
Louis Deelkens – elektricien met heel wat jaren ervaring en voorzitter van Nelectra Limburg – loodst ons door de wondere wereld der verlichting en wijst ons op de nodige aandachtspunten.


Functionele of basisverlichting kennen we al sinds de introductie van elektriciteit en de gloeilamp. Op het kruispunt van twee diagonalen wordt een lichtpunt voorzien en dat wordt geschakeld aan de deur naar het vertrek. Deze lamp wordt gebruikt zodra het duister wordt om nog een goede zichtbaarheid in de ruimte te hebben.
In de loop der jaren is de techniek geëvolueerd en zijn er meer mogelijkheden voor basisverlichting gekomen. De gloeilamp werd aangevuld met nieuwe verlichtingsvormen en we leerden dat die basisverlichting bijvoorbeeld ook zinvol is boven het keukenwerkblad.

“Zo’n functionele verlichting gebeurt doorgaans op een directe manier. Maar wanneer ze goed is uitgekiend, behaal je ook een goed resultaat met een indirecte verlichting.
Tegelijkertijd kan basisverlichting ook sfeer brengen door ze bijvoorbeeld dimbaar te maken. De opvatting van de basisverlichting bekijk je bovendien best vertrek per vertrek omdat de noden overal anders zijn. In de garage, berging of kinderkamers kan je de basisverlichting nog altijd op het kruispunt van de diagonalen plaatsen. In andere ruimtes kan je al wat creatiever zijn. Op de ouderlijke slaapkamer kan je bijvoorbeeld met een spot aan beide zijden van het bed en enkele aan de kleerkast werken. Die kunnen zelfs al dimbaar zijn, want op de slaapkamer mag het bij momenten toch ook al eens sfeervol zijn.
In de woonkamer is de indeling, de plaatsing van het meubilair en de manier waarop je de ruimte zal gebruiken mee bepalend voor een esthetische inplanting van de basisverlichting. In de keuken is dergelijke verlichting een must boven het werkblad, bij de gootsteen en boven de eettafel,” geeft Louis Deelkens mee.

Sfeerverlichting

Door de jaren zijn we verlichting ook anders gaan toepassen dan louter om het functionele. In de woning vertrekken we vanuit de sfeer die de gebruiker wil creëren. Verlichting is hierbij een sterk bepalend element. Met verlichting kan je een ruimte optisch verhogen of verbreden. Of je kan de nadruk leggen op de assen die in de architectuur aanwezig zijn. Op die manier kan je de relatie tussen verschillende woonruimtes versterken. Kortom, we zijn het belang van sfeerverlichting gaan inzien.
Louis Deelkens: “Hoe dit soort verlichting wordt toegepast, is sterk afhankelijk van de persoonlijke voorkeur. We vinden sfeerverlichting hoofdzakelijk terug in de badkamer, woonkamer en keuken. Een warm-witte kleur wordt bij sfeerverlichting als aangenaam ervaren. Die kleur bereik je bijvoorbeeld met TL-verlichting of uitgekiende LED-verlichting.

Voor sfeerverlichting kan je ook teruggrijpen naar spots, wandarmaturen of grondspots.
Het creëren van sferen kan je verder verfijnen met een dimmer tot domotica. Zo kan je de verlichting aanpassen wanneer je tv kijkt, een boek of tijdschrift leest of bezoek ontvangt.
Domotica ligt vaak echter niet binnen het bereik van de jonge generatie die er wel voor open staat. Een tip in dat geval: plaats nu een dimmer en zorg ervoor dat je later eenvoudig domotica kan integreren. Dat kan bijvoorbeeld al door een wachtbuis van iedere schakelaar naar de verdeelkast te brengen.”

Accentverlichting

Naast de twee belangrijkste verlichtingsvormen kunnen we ook nog accentverlichting en werkverlichting onderscheiden. Deze laatste vorm is – zoals de naam al aangeeft – van tel op plaatsen waar je ‘werkt’, zoals de keuken, hobbykamer of leeshoek. Dergelijke verlichting is in wezen dus functioneel, maar de lichtsterkte wordt best afgestemd op het werk dat je uitvoert. Hoe fijner dit is, des te hoger de lichtsterkte op het werkvlak zou moeten zijn. Met een goede werkverlichting maak je minder fouten en voel je je minder snel vermoeid. Let er op dat het contrast met de omgeving niet te groot wordt. Pas in dat geval de basisverlichting aan.

Accentverlichting tot slot gebruikt je om de aandacht te vestigen op een schilderij of beeld. Hiervoor lenen spots zich het best. Probeer waar mogelijk spaarvarianten van de klassieke halogeenspots te gebruiken.
“Momenteel zoeken alle fabrikanten naar armaturen en lampen die energiezuinig zijn. De LED is daar een mooi voorbeeld van. Zorg er dan wel voor dat je je een goede LED aanschaft. Dergelijke verlichting gaat levenslang mee. Je kan die dus toepassen op plaatsen die moeilijk bereikbaar zijn. Daar zal je dan echt nooit meer bij moeten,” vertelt Louis Deelkens.

Lichtplan

Al de ideeën en opvattingen breng je best samen in een verlichtingsconcept. Dit wordt net als het ontwerp van de woning op jouw maat wordt getekend. Je kan hier zelf mee puzzelen, maar het resultaat zal een stuk beter zijn wanneer je je laat begeleiden door je architect, elektricien of een verlichtingsspecialist.
“Weinig bouwers zien het belang van een lichtstudie in de ontwerpfase in. Vaak wordt – in het beste geval samen met de elektricien - tijdens of na de ruwbouwwerken op basis van het plan uitgemaakt waar welke verlichting komt.
Persoonlijk vind ik dat je best al voor de aanvang van de werken een verlichtingsplan laat opmaken. Zo heb je voldoende tijd om op de markt rond te kijken welke verlichtingstypes je mooi vindt. Bepaalde van die keuzes kunnen een invloed hebben op de werken van de ruwbouwarmaturen, dat is bijvoorbeeld het geval wanneer je inbouwarmaturen gebruikt voor de buitenverlichting. Ook andere kabels kunnen weggewerkt worden tijdens de ruwbouwwerken,” waarschuwt Louis Deelkens.

Bovendien worden nog heel wat fouten gemaakt. De gemiddelde bouwheer is intussen wel al afgestapt van het centrale lichtpunt in iedere ruimte. Maar toch zien we nog regelmatig dat bepaalde verlichting verkeerd wordt toegepast. Bijvoorbeeld spots die worden gebruikt als algemene verlichting, terwijl ze bedoeld zijn om accenten te leggen.
Met een goed verlichtingsplan uitgewerkt door een specialist vermijd je zulke fouten. Een verlichtingsplan is maatwerk. Het doel van een lichtplan is het juiste licht op de juiste plaats te brengen en niet zomaar ergens wat lichtpunten plannen. Verlichting bepaalt voor een groot deel de sfeer van de woning en de leefruimten. Die sfeer valt of staat dus met het lichtplan.
Een goed lichtplan maakt het bovendien ook gemakkelijker voor de installateur om in de juiste leidingen en technische details te voorzien.

Lees meer over verlichting