Passieve zonne-energie
De voordelen van zonne-energie kennen we, getuige daarvan de vele zonnepanelen op onze daken. Maar je kan ook nog op een andere, passieve manier gratis gebruik maken van de zonnewarmte, door je huis goed te oriënteren en de ramen naar de zon te richten. Maar hoe doe je dat zonder dat je woning te veel opwarmt?
Passief gebruik maken van zonne-energie is in principe nog gemakkelijker én goedkoper dan de installatie van een zonneboiler of fotovoltaïsche panelen. Het komt er gewoon op neer dat de zon je woning rechtstreeks verwarmt. Het grote gevaar schuilt in het feit dat je de zon niet zomaar kunt uitschakelen. De kans op oververhitting is namelijk erg groot, en een te warme woning in de zomer is niet aangenaam.
Oost west, zuid best
Toch is de beste manier om van de energie van de zon te genieten een oriëntatie naar het zuiden. Met zeer performante ramen – zoals ramen met drievoudig glas – kun je ook op de west- en de oostkant maximaal gebruik maken van de binnenvallende zonnewarmte.
Alle beglazing op het noorden is af te raden, want hier verlies je alleen maar warmte. Als het binnen warm is en buiten koud, gaat de warmte automatisch naar buiten. Dit is stationair warmteverlies. Goed geïsoleerde muren houden dit verlies beter tegen dan ramen, zelfs ramen met drievoudig glas. Als je kan, vermijd je dus best ramen aan de noordkant van je huis.
Bomen
Als de zon op je woning staat, warmt deze op. Muren warmen maar langzaam op, bij glas straalt de warmte gewoon meteen naar binnen. Je passieve zonnewinst haal je uit het feit dat je de inplantingen van je glazen ramen en deuren bewust kiest.
Bij de oriëntatie van de glasoppervlakken moet je wel rekening houden met de gebouwen en de beplanting in de buurt. Gebouwen kunnen de rechtstreekse zonne-inval verhinderen. Bladhoudende planten, zoals dennen en sparren, houden in de winter het licht en de zon tegen. Loofbomen zorgen in de zomer voor schaduw, maar door hun bladverlies laten ze de laagstaande zon in herfst en winter wel binnen in de woning.
Glas in een passiefhuis
De goede oriëntatie van de woning is vooral belangrijk bij de bouw van lage-energie- en passiefwoningen. Een passiefhuis haalt energie uit de zon en dat begint bij een goede oriëntatie naar de zon. Heel veel glas op de zuidgevel van een passiefhuis is dus perfect mogelijk. Hoe belangrijk een goede oriëntatie is voor passieve warmtewinst bewijzen verschillende onderzoeken. Na metingen in twee net dezelfde passiefhuizen, maar met een andere oriëntatie, blijkt dat de glasgevel op het zuiden in de winter dubbel zoveel energie per m² opvangt als dezelfde glasgevel gericht op het westen of het oosten. Die op het zuiden vangt 800 watt per m², die op het oosten of het westen 400 watt per m².
Oververhitting
De zon op glas in de zomer zorgt voor te veel warmte. Maar gek genoeg is het niet de zuidelijke gevel die oververhit wordt. Het WTCB berekende dat het vooral de ramen op de oost- en westgevel zijn die de meeste zonnewarmte in de zomer te verduren krijgen. Namelijk twee keer meer dan de ramen op het zuiden. Dat komt omdat in de zomer de zon vroeger opkomt en lang op de oostgevel blijft schijnen en na een kort bezoek aan de zuidkant alweer langzaam ondergaat langs het westen, tot laat op de dag. Die lage zonnestand zorgt er trouwens ook voor dat de zonnestralen dieper de woning binnendringen. Bij een hoge zonnestand is dat niet het geval.
Zonwering
Zonnewering is dus belangrijk, zeker als je woning heel wat ramen op de zonnige kanten van het huis heeft. Bij het ontwerp van lage-energiewoningen en passiefhuizen maakt zonnewering vanzelfsprekend deel uit van het ontwerp. Een luifel of brede dakoversteek op het zuiden geeft de ramen aan die kant van de woning in de zomer voldoende schaduw om oververhitting tegen te gaan.
Dynamische zonnewering zoals bladverliezend groen verdwijnt in de herfst en zorgt er voor dat je dan maximaal van de nodige zonnewarmte kunt genieten. Andere mogelijkheden zijn verticale zonneschermen, luiken, schuifpanelen of niet-verstelbare lamellen. Vanzelfsprekend allemaal aan de buitenzijde van de woning aangebracht. Want binnen halen deze maatregelen minder uit. Eenmaal de warmte door het glas, zit de warmte binnen en kun je er niets meer aan doen.
Besluit
Als je geen ramen op het zuiden kunt inplanten, dan moet je de glaspartijen op het oosten en het westen oriënteren. Wil je hier grote ramen, dan moet de zonnewering op zonnige dagen, van de late lente tot de vroege herfst, de zonnewering waarschijnlijk een groot deel van de dag omlaag. Ook aan glazen deuren of schuiframen. Luifels helpen hier niet, omdat de zon ’s ochtends en ’s avonds tot diep in de woning binnendringt.
Tot slot nog een cijfervoorbeeld: De temperatuur in een passiefwoning zonder zonnewering is 44% van het jaar hoger dan 25°C. In diezelfde woning mèt zonnewering bedraagt de temperatuur maar in 5% van de tijd 25°C of meer, wat redelijk normaal is. Zonnewering is bij passieve zonne-energie dus van cruciaal belang om de woning aangenaam te houden. Hou er van bij het begin van je (ver-)bouwplannen rekening mee.
Auteur: Gretel Kerkhofs - maart 2010
Lees meer: